Architektura Tiahuanaco & Huari (Wari) część 1

TIAHUANACO

W Tihuanaco stanowiska lokowano na osi świata (styk połówek). Było to odbiciem porządku kosmicznego. Poszczególne strefy oddzielone były od siebie fosami. Orientacja to wschód (Kordyliera Królewska góra Ilimali) - zachód (jezioro Titicaca). Charakterystyczną cechą dla budownictwa monumentalnego w Tiahuanco było stosowanie dużych, precyzyjnie dobranych bloków kamiennych, oraz łączenie ich bez użycia zaprawy (bardzo rzadko do łączenia używano miedziane lub brązowe klamry).

AKAPANA

Jest to ogromna kamienno - ziemna piramida, złożona z siedmiu platform. Teraz już w znacznym stopniu zniszczona, kiedyś jej wysokość sięgała 18 m, a powierzchnia zajmowała blisko 29 tyś m2. Od zachodu na szczyt piramidy prowadziły schody, u podnóża których znajdował się kamienny posąg pumy (tzw. chachapuma). W obrębie budowli znajdowały się kanały, których zadaniem było odprowadzanie nadmiaru wody deszczowej. Na szczycie Akapany znajduje się duże zagłębienie wypełnione wodą (pierwotnie miało mieć formę krzyża andyjskiego), które w rzeczywistości jest pozostałością po zniszczeniach dokonanych przez poszukiwaczy skarbów. Pierwotnie na szczycie miała znajdować się świątynia która przyciągnęła poszukiwaczy, czego skutkiem była dewastacja całej struktury.  Na szycie nie ma budynków mieszkalnych. Ściany wzmacniane są blokami kamiennymi. Początek budowy szacuje się na ok 600 AD. Ściany pokryte były niebiesko - zielonym żwirem (który przepuszcza wodę), który pochodził z gór - miał symbolizować wodę = życie.  Akapana miała symbolizować wyspę słońca na jeziorze Titicaca. Podczas prac archeologicznych odnaleziono pochówki zakładzinowe które zawierały potłuczoną ceramikę z wyobrażeniami głów trofeów.

Co do przeznaczenia Akapany nie ma jednoznacznej opinii:

1. Pierwsi kronikarze i XIX-wieczni badacze uważali że Akapana jest fortyfikacją

2. Polak - inż Arthur Poznansky przychyla się do powyższej opinii, ale uważał też że budowla pełniła też funkcję  ośrodka kultu religijnego, skarbca, depozytu, miejsca przechowywania zapasów, była mieszkaniem dla kapłanów oraz warsztatem produkcyjnym (wytop metali)

3. Obecnie badacze uważają że Akapana pełniła głównie funkcję o charakterze sakralnym (choć nie wykluczają funkcji mieszkalnej czy magazynowej)

TEMPLO SEMISUBTERRANEO

Zlokalizowana jest na wschód od Kalasasya. Ma formę prostokątnego, zagłębionego w ziemię placu (26 x 28,5 m) do którego prowadzą monumentalne kamienne schody (na południu). W centrum placu znajdują się 3 obeliski. Ściany budowli zostały skonstruowane podobnie jak w Kalasasay'i czy Akapanie (wzdłuż linii muru zostały umieszczone monolity - 57 sztuk). Jednym z najbardziej charakterystycznych elementów świątyni jest 175 kamiennych głów, usadowionych w okalającym ją murze (wpływy Chavin). Sprowadzane były z innych ośrodków w celu pokazania ze właśnie to huacas znajduję się pod kontrolą Tihuanaco. Większość głów została wykonana z wapienia i prezentują zindywidualizowane męskie oblicza. Podczas prac wykopaliskowych na terenie świątyni odkryta rzeźbę zwaną obeliskiem Bennetta (7,3 m wysokości, waga ok 17 ton). Obelisk przedstawia postać trzymającą kubek kero. Pokryta jest wyrytymi motywami, podobnymi do tych na Bramie Słońca. Badacze wiążą świątynie z kultem wody. Plac w pewnych okresach mógł być zalewany. jendnak ta teza ciężka do udowodnienia. 

KALASASAYA

Kalasasaya znaczy stojące/ustawione kamienie i znajduję się na północny-zachód od piramidy Akapana. Jest to niewysoka platforma otoczona murem (ok. 129 x 119 m, 16 tyś m2) o wysokości ok 4 metrów. Ciekawym jej elementem jest pared balconiera - ściana balkonowa, która jest dużo wyższa niż pozostałe i wysunięta w kierunku zachodnim. Znajdujące się w tej części obeliski wykonane zostały z andresytu, a nie jak w innych częściach z piaskowca. Do głównego wejścia (wschód) prowadzą monumentalne kamienne schody. W wschodniej części budowli znajduje się zagłębiony plac otoczony z trzech stron murem. W centralnej części placu umieszczona jest rzeźba a andresytu nazywana obeliskiem Ponce'a. Na terenie Kalasasaya w południowo - zachodnim rogu placu znajduje się jeszcze jedna (antropomorficzna, mocno zniszczona), nazywana El Fraile - zakonnik.

Podsumowując - Kalasasaya jest strukturą o przeznaczeniu publicznym, pełniącą funkcję miejsca zebrań ludności oraz funkcję ceremonialno-obrzędową. Pojawia się jeszcze teoria o funkcji gigantycznego kalendarza.

Obelisk Ponce'a

BRAMA SŁOŃCA/PUERTA DEL SOL

Znajduje się w północno-zachodniej części Kalasasaya. Część badaczy uważa że Brama Słońca w swym pierwotnym położeniu znajdowała się przy piramidzie Pumapunku (miała stanowić część jakiejś konstrukcji architektonicznej, prawdopodobnie portalu dużej budowli). Wykonana jest z jednego bloku skały. Przedstawienia na płaskorzeźbach z Puerta del Sol są najbardziej znanymi i charakterystycznymi motywami ikonograficznymi cywilizacji Tiahuanaco. Postać przedstawiona na bramie to 'bóstwo z berłami' (bóstwo pioruna). Wokół niego znajduję się 30 towarzyszy nazywanych 'aniołami' (mają skrzydła). Postaci te również trzymają berła, ukazane są z profilu, skierowane twarzą do głównej postaci. Pod 'aniołami' znajduje się 11 masek promienistych. Całość tego przedstawienia powiązana jest z kalendarzem. 

PUTUNI/EL PALACIO/PALACIO DE LOS SARCOFAGOS

Znajduje się na zachód od Kalasasay, a jej wejście jest na wprost pared balconiera. Nazwa pochodzi prawdopodobnie od słowa Putuputuni co oznacza miejsce ''gdzie znajdują się jamy/dziury (może też odnosić się do kamiennych komór grobowych). Cała budowla ma wymiary 69 x 55 m i ma kształt platformy obłożonej blokami kamiennymi. W środku znajduje się zagłębiony plac obrzędowy (48 x 40m). Nasz rodak A. Poznansky odkrył tam z XX wieku kamienne komory grobowe (przypominające sarkofagi - stąd jedna z nazw tego miejsca). Znaleziono tam również bezgłowy, bardzo zniszczony obelisk. El Palacio prawdopodobnie pełniło funkcję monumentalnego mauzoleum, gdzie chowano wybitnych przedstawicieli społeczności. Podczas prac odnaleziono pochówki zakładzinowe w rogach budowli.

PANTEON/PUERA DE LA LUNA

Dziś jest to budowla bardzo zdewastowana. Kiedyś prawdopodobnie była trzystopniową kamienno-ziemną konstrukcją o formie kwadratowej piramidy. Była zbudowana ze starannie do siebie dopasowanych bloków kamiennych. W obrębie konstrukcji znajduje się brama z rytami podobnymi jak w Bramie Słońca. Bramę tę nazywa się Puerta de la Luna, czyli Bramą Księżyca.

PUMAPUNCU/PUMA PUNCU

Znajduje się na południowy zachód od Akapany. Nazwa oznacza Bramę Lwa, co odnosi się do znalezionej tam rzeźby lwa (a raczej pumy). Obecnie przypomina niewielki pagórek z blokami kamiennymi na zboczach. Na szczycie budowli odnaleziono fryzy z motywami podobnymi do tych na Bramie Słońca czy obeliskach Ponca i Bennetta. Na stronie wschodniej odkryto ogromne bloki piaskowca (waga 1 to ok 130 ton). Znalezione bloki oraz fryzy świadczą o istniejącej w tym miejscu budowli świątynnej (39 m długiej i 6,8 m szerokiej). Pumapuncu byłą trzystopniową piramidą (153 x 128 m i wysoka na 5 m), zbudowaną ze starannie dopasowanych bloków. Wejście miało 8 m szerokości i znajdowało się na zachodniej stronie. Na szczycie znajdował się zagłębiony plac, do którego od wschodu przylegała świątynia. Po wschodniej stronie piramidy znajdowały się 2 platformy o długości ok 21 m. Odkryto tam również kanały odprowadzające wodę. 

Oprócz wymienionych wyżej ważniejszych budowli w Tihuanaco odkryto również obiekty prostokątne i okrągłe, niektóre na kamiennych podbudówkach - nieznane przeznaczenie, oraz wyroby z metalu. Domy nie należące do elity zorganizowane były wokół centrum - można wyróżnić strefy rzemieślnicze. Tihuanaco nie spełnia funkcji miejskich - nie ma ulic, nie odbywał się tam również handel. Badacze uważają że było to centrum ceremonialno - pielgrzymkowe. Znajdowało się na wysokości 3500 m.n.p.m.  - altiplano - stwarza bardzo trudne warunki dla człowieka. Architektura Tihuanaco nie pojawia się poza basenem Titicaca. ok 1000/1100 n.e następuję upadek Tihuanaco. Powodem są zmiany klimatyczne - nastaje wielka susza (wahnięcie klimatyczne), wzrost temperatur, depopulacja, upada rolnictwo, następuje zwrot ku hodowli lam, zaczyna upadać system władzy, zaczynają pojawiać się stanowiska o charakterze obronnym.